Czy emocje i nastrój to pojęcia, które oznaczają to samo? Skoro radość jest emocją, a można mieć radosny nastrój, mogłoby wydawać się, że tak… Owszem, nie są to pojęcia zupełnie od siebie niezależne, ale nie tożsame. Czym w takim razie są emocje i jak zdefiniować nastrój?
Spis treści
Każda emocja jest potrzebna!
Odczuwanie pozytywnych i negatywnych stanów jest zupełnie normalną koleją rzeczy. W życiu zdarzają się lepsze i gorsze momenty. Nikt nie ma przecież przypisanego z góry obowiązku, aby zawsze i wszędzie czuć się dobrze. Warto pamiętać, że nie ma złych emocji – nawet smutek, wstręt czy gniew są nam potrzebne.
Weźmy na przykład wspomniany wstręt, którego ewolucyjnym zdaniem jest ochrona przed chorobą i zatruciem. Dlatego właśnie spleśniały chleb czy larwy much na mięsie wywołują obrzydzenie. Warto wspomnieć też o kobietach w ciąży, które są wyczulone na takie bodźce. Im bliżej rozwiązania, tym zazwyczaj większe przewrażliwienie. W taki sposób chronią one dziecko i siebie przed ewentualnym zagrożeniem. Wstręt można rozpatrywać więc, jako mechanizm obronny człowieka.
Przykład ten pokazuje, że emocje nie dzielą się na te złe czy dobre. Wszystkie są nam potrzebne, bez względu na ich zabarwienie.
Co to są emocje?
Teoretycznie każdy z nas wie, czym jest emocja. Przykładem może być przecież radość, smutek, strach albo zaskoczenie. Ok, a w takim jak jaka jest różnica między emocjami a nastrojem? Po dłuższym zastanowieniu pewnie można byłoby to jakoś wytłumaczyć, ale ja posłużę się definicjami mądrych psychologów. Zacznijmy od emocji.
Emocje – jest to subiektywny stan psychiczny, który uruchamia w nas pewien schemat działania. Towarzyszą im jakieś odczucia z ciała (np. uczucie gorąca, ból brzucha, spocone ręce, szybsze bicie serca), ekspresje mimiczne (np. uśmiech, smutne oczy) i specyficzne zachowania.
Należy wziąć pod uwagę to, że każdy z nas inaczej odczuwa emocje. Mimo tego, że rozumiemy, czym ogólnie różni się radość od smutku, reakcje nie będą takie same. Inne będzie też ich natężenie.
Rodzaje emocji (emocje podstawowe i złożone)
Najprostszym podziałem emocji będzie określenie tego czy są pozytywne, czy negatywne. Zagłębiając się w to można zauważyć jednak, że świat często nie jest czarno-biały. Jak zatem określić emocje w odcieniach szarości, mniej wyraziste, bardziej neutralne lub specyficzne?
Jeden z badaczy emocji, Paul Ekman, zaproponował pewien podział. Wskazał on emocje podstawowe i złożone.
Emocje podstawowe – emocje znane i doświadczane przez ludzi na całym świecie, które towarzyszą nam od urodzenia. Są one niejako biologicznie zaprogramowane.
gniew, strach, wstręt, smutek, radość, zaskoczenie.
Przejdźmy do emocji, które nie pojawiają się wraz z przyjściem na świat.
Emocje złożone nazywa się inaczej samoświadomościowymi. Wymagają one samooceny i po części zależą od rozwoju poznawczego, czyli pewnej orientacji w otoczeniu.
np. zazdrość, poczucie winy, duma, wstyd czy zakłopotanie
To nie jedyne podziały i rodzaje emocji, które wyróżnili badacze. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, zapoznaj się z kołem emocji wg Plutchnika i mapą emocji Watsona i Tellegena.
Emocje dziecka
Dzieci już od urodzenia doświadczają strachu, radości i smutku, potrafią też pokazać zakłopotanie. Co ciekawe, emocje złożone można zaobserwować po osiągnięciu około 2. roku życia. Zakłopotanie pojawia się wtedy, gdy dziecko zaczyna rozpoznawać się w lustrze. Duma i wstyd to 3. rok życia – wtedy maluch zaczyna oceniać własne zachowania, jako dobre i złe.
Emocji trzeba się trochę nauczyć. Istotne jest to, jak panować nad emocjami. Warto rozmawiać z maluchami, tłumacząc im ten, często trudny też dla dorosłych, temat. Każdy z nas może się przecież złościć, ale niekoniecznie trzeba wtedy kogoś gryźć lub kopać.
Tu podrzucam małą polecajkę książkową, to taka bajka o emocjach – Uczuciometr inspektora Krokodyla >>
Co to jest nastrój?
Nastrój najprościej można nazwać go “emocją, która trwa dłuższy czas” (David Watson i Lee Anna Clark). Nastrój nie ogranicza się jednak do odczuć, które towarzyszą specyficznym emocjom.
Nastrój – stan afektywny (inaczej uczuciowy, emocjonalny) o zazwyczaj niewielkiej intensywności. Charakteryzuje się on pozytywnym lub negatywnym zabarwieniem i zawiera mniej albo bardziej konkretne oczekiwania w kwestii wystąpienia w przyszłości jakichś stanów.
Po ludzku mówiąc – to taki nasz system emocjonalny, który sygnalizuje nam czy mamy działać, bo są szanse na sukces, czy nie, bo odniesiemy niepowodzenie. Jeśli jesteśmy przygnębieni nastrój mówi, że nie ma sensu czegoś robić, bo to i tak się nie uda. Nie oceniam tu słuszności tego mechanizmu i nie twierdzę, że nie można tego przerwać. Taka po prostu jest definicja nastroju 🙂
Rodzaje nastroju
Wyróżniamy trzy rodzaje, a właściwie klasy nastroju:
- afekt negatywny – stopień w jakim człowiek w danym momencie odczuwa podenerwowanie,
- afekt pozytywny – stopień odczuwania radości i entuzjazmu w danej chwili,
- afekt umiarkowany – właściwie neutralny, normalny dla człowieka stan, znaczna większość codziennych doświadczeń to właśnie ten rodzaj nastroju.
Dowiedz się więcej o zaburzeniach nastroju: DŁUGOTRWAŁY SMUTEK, CIĄGŁA EKSCYTACJA, CZYLI CZYM SĄ ZABURZENIA NASTROJU? >>
Czym różnią się emocje od nastroju?
Jaka jest zatem różnica między emocjami i nastrojem, skoro znamy wyjaśnienie obu z nich? W skrócie – nastrój trwa dłużej, wywołują go emocje lub jakieś zmiany w organizmie i jest sumą tego, co dzieje się w naszym życiu w danym momencie. Emocje odczuwa się krócej, wywołują je konkretne zdarzenia czy osoby i zazwyczaj zdajemy sobie z nich dobrze sprawę.
| Nastrój | Emocje |
| długi okres czasu | krótki czas odczuwania |
| zmieniają związane z nimi progi emocji | ułatwiają i umożliwiają pojawienie się nastroju |
| mogą być następstwem intensywnych emocji lub zmian neurochemicznych w organizmie | z reguły są dobrze uświadamiane |
| nie mają ukierunkowania, to po prostu pewien stan | są ukierunkowane na dany obiekt (emocje pojawiają się w związku z kimś lub czymś) |
| efekt ogólnych ocen tego, co się dzieje w danym okresie | związane są z realizacją konkretnych zadań lub celów |
O emocjach i nastroju można napisać jeszcze znacznie więcej – to cholernie ciekawy, ale też zawiły temat. Na studiach psychologicznych emocjom i motywacji poświęcony jest cały semestr! A i tak nie wszystkiego da się w tym czasie nauczyć. Na potrzebę tego artykułu, tyle informacji powinno wystarczyć 🙂
Przeczytaj inne publikacje o tematyce psychologicznej >>
Źródła:
Strelau, Jan, and Dariusz Doliński, eds. Psychologia: podręcznik akademicki. (Tom 1 i 2) Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2020.
Brzezińska, Anna, Karolina Appelt, and Beata Ziółkowska. Psychologia rozwoju człowieka. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2021.
Shaffer, David Reed, et al. Psychologia rozwoju: od dziecka do dorosłości. Harmonia Universalis, 2015.
