Nie jest tajemnicą, że ciąża to stan wzmożonego zapotrzebowania na witaminy i mikroelementy. Organizmowi należy dostarczyć też niezbędne składniki budulcowe i energetyczne. Jakie w takim razie witaminy dla ciężarnych są szczególnie istotne? Jak ustalić ich odpowiednie dawki? Z pomocą przychodzi rekomendacja Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG, obecnie PTGiP).
Wpis powstał na podstawie rekomendacji PTGiP z 07/2020.
Spis treści
Czym jest PTG, a właściwie PTGiP?
PTG to skrót od Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Organizacja ta nieco zmieniła nazwę, poszerzając tym samym zakres swojej działalności. Obecnie, wg statutu, jest to Polskie Towarzystwo Ginekologii i Położnictwa. Zrzeszeni specjaliści z dziedziny położnictwa i ginekologii działają na rzecz oświaty zdrowotnej, profilaktyki, diagnostyki oraz leczenia.
Można wyróżnić kilka szczegółowych celów, które realizuje PTGiP:
- rozwijanie, doskonalenie i upowszechnianie wiedzy naukowej w dziedzinie położnictwa i ginekologii;
- podnoszenie poziomu naukowego, etycznego, a także zawodowych kwalifikacji członków;
- upowszechnianie wiedzy z zakresu zdrowia, profilaktyki i leczenia;
- tworzenie i rozwijanie programów profilaktycznych, które zapewnią optymalną opiekę zdrowotną kobietom;
- współpraca międzynarodowa i reprezentowanie interesu położników i ginekologów;
- propagowanie wytycznych opartych na aktualnej wiedzy medycznej, najwyższych standardów praktyki oraz wzrost wiedzy prawnej wśród specjalistów;
- współdziałanie z lekarzami, pacjentami oraz organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości, aby wyjaśniać i rozwiązywać spory z udziałem położników i ginekologów.
W ramach działalności PTGiP powstały rekomendacje dla kobiet w ciąży, które oparte są na aktualnej wiedzy z zakresu położnictwa i ginekologii.
Rekomendacje PTGiP dotyczące suplementacji w ciąży – dokumenty
W lipcu 2020 powstał nowy dokument, w którym specjaliści zawarli szczegółowy opis wytycznych dla kobiet ciężarnych. Aktualizowany jest też dokument z 2014, dotyczący suplementacji witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących.
2014 Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących (w trakcie aktualizacji)
Tutaj znajdziesz wszystkie rekomendacje PTGiP : https://www.ptgin.pl/rekomendacje-0
Witaminy dla kobiet w ciąży – co należy suplementować?
PTGiP wskazuje, że kobiety w ciąży powinni suplementować:
- żelazo;
- kwas foliowy;
- witamina D;
- kwasy DHA;
- jod.
Kobiety zdrowe, w ciąży fizjologicznej, nie muszą wspomagać się dodatkowymi witaminami i mikroelementami. Podstawą jest oczywiście zdrowa dieta! Specjaliści wskazują, że stosowanie licznych suplementów diety nie jest ani potrzebne, ani wskazane.
Każda kobieta w ciąży powinna skonsultować suplementację ze swoim lekarzem prowadzącym i specjalistami, których opieką jest aktualnie objęta.
Żelazo w ciąży
Większość zdrowych ludzi nie potrzebuje suplementacji żelaza – dieta najczęściej pokrywa dzienne zapotrzebowanie. W czasie ciąży potrzeba jednak większej dawki żelaza – ok. 1 mg więcej na dobę w pierwszym trymestrze i ok. 7,5 mg w trzecim. Wynika to z ze zwiększenia objętości macicy i rozwijającego się w niej dziecka. Niedobór żelaza może prowadzić do niedokrwistości. Trzeba jednak pamiętać, że jego nadmiar także nie jest korzystny – może przyczyniać się do powstania cukrzycy lub insulinooporności.
Najważniejsze jest, więc wykonywanie regularnej morfologii i monitorowanie stężenia hemoglobiny, hematokrytu oraz MCV. Lekarz prowadzący ciążę powinien na podstawie badań dostosować odpowiednią dawkę żelaza.
Suplementację żelaza w ciąży dopuszcza się:
- przed 16 tygodniem ciąży, jeśli kobieta ma niedokrwistość z niedoborem żelaza;
- po 16 tygodniu ciąży u ciężarnych bez anemii, ale ze stężeniem ferrytyny poniżej 60 mcg/l – dawka 30mg na dobę.
Kiedy przyjmować kwas foliowy?
O tym, że kwas foliowy warto przyjmować już przed ciążą, wie większość ciężarnych. Jego niedobór może mieć negatywny wpływ na zdrowie ciężarnej i rozwijającego się w niej maleństwa. Jednym z zagrożeń może być upośledzenie ukrwienia łożyska, co często prowadzi do zahamowania wzrostu dziecka.
PTGiP rekomenduje, by kwas foliowy suplementować w następujący sposób:
- wszystkie kobiety w wieku prokreacyjnym – 0,4 mg/d;
- do 12 tygodnia ciąży (I trymestr) – 0,4-0,8 mg/d;
- po 12 tygodniu ciąży i w okresie karmienia piersią, u kobiet bez czynników ryzyka – 0,6-0,8 mg/d;
- kobiety z dodatnim wywiadem NTD w poprzedniej ciąży – 4 mg/d przez określony czas przed ciążą (min. 4 tyg.) oraz do 12 tygodnia ciąży, następnie należy zmniejszyć dawkę do standardowej dawki.
Suplementacja witaminy D w ciąży
Najważniejszym źródłem witaminy D jest jej synteza przez skórę. W Polsce jest to możliwe w okresie od marca do września, ale wymaga ok. 30 min ekspozycji na słońcu (bez użycia kremów z filtrem). Zadaniem witaminy D jest:
- regulowanie stężenia wapnia i fosforu we krwi;
- utrzymanie prawidłowej gęstości mineralnej kości;
- wspomaganie układu odpornościowego.
Badania wykazują, że witamina D ma korzystny wpływ na przebieg ciąży, ale musi być ona suplementowana już w okresie implantacji łożyska. Odpowiedzialna jest także za prawidłowy rozwój endometrium i macicy w życiu płodowym.
Specjaliści zalecają suplementację witaminy D:
- podczas ciąży i w okresie laktacji u kobiet bez deficytu wit. D i z prawidłowym BMI – 1500 -2000 IU wit. D/dobę;
- w czasie ciąży i laktacji u kobiet, których BMI jest większy niż 30 kg/m2 lekarz może zwiększyć dawkę do 4000 IU/dobę.
Zapotrzebowanie na jod w ciąży
W okresie ciąży zapotrzebowanie na jod wzrasta. Jest to spowodowane jego utratą przez nerki oraz tym, że dziecko również go potrzebuje. Niedobór jodu może być przyczyną:
- niedoczynności tarczycy u matki i dziecka;
- zaburzeń we włóknach nerwowych;
- wad ośrodkowego układu nerwowego;
- upośledzeń umysłowych, niedosłuchu i głuchoty noworodków;
- poronień i przedwczesnych porodów.
Niebezpieczny może być także jego nadmiar, który wywołuje zaburzenia funkcjonowania tarczycy – nadczynność i niedoczynność. Jeśli dojdzie do ostrego zatrucia jodem, może skończyć się to rewolucją żołądkowo-jelitową, a nawet zaburzeniami akcji serca.
Świetnym źródłem jodu jest: nabiał, ryby, jaja i jodowana sól. Ciężarne, które nie mogą jeść nabiału lub ograniczają spożywanie soli, raczej nie obędą się bez suplementacji jodu. Taka sytuacja musi być oczywiście skonsultowana z lekarzem.
PTGiP rekomenduje suplementację jodu u:
- wszystkich ciężarnych bez chorób tarczycy – 150 – 200 mcg/dobę;
- ciężarnych z chorobami tarczycy – wg ścisłych zaleceń lekarza.
Suplementy diety w Polsce
Wg raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego 72% Polaków deklaruje spożywanie suplementów diety, a 48% robi to regularnie. Niestety, tylko 27% Polaków zna definicję suplementu, a 37% przekonana jest, że środki te testowane są pod względem ich skuteczności. Aż połowa Polaków uważa, że suplementy podlegają takiej samej kontroli, jak leki.
Autorzy raportu wskazują na dwa ważne wnioski, które nasunęły się podczas badań:
- powszechnie brakuje wiedzy na temat przepisów, które regulują sprzedaż suplementów diety, a także skutków ich stosowania – Polacy nie rozróżniają medykamentów;
- niewystarczający nadzór nad suplementami sprawia, że bezpieczeństwo suplementów jest wątpliwe.
Źródło: https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2020/03/PIE-Poland_and_Supplements-PL.pdf
Czy suplementy są złe?
Odpowiedź na pytanie, czy suplementy są złe, nie jest oczywista. Wszystko zależy od ich składu, jakości i warunków, w których zostały wyprodukowane. Ważne jest także to, czy suplementujemy odpowiednie substancje, dopasowane do naszego organizmu. Jeśli przyjmujemy suplement diety z witaminą D, w której jest odpowiednia dawka tejże substancji, a producent jest sprawdzony – nie ma powodu do strachu.
Wątpliwości i obawy powinny wzbudzić magiczne suplementy na odchudzanie, oczyszczanie organizmu, czy pozbycie się wody. Warto sprawdzić także, czy składniki suplementu diety nie kolidują z przyjmowanymi przez nas lekami oraz to, czy łączna dawka danej substancji nie jest za wysoka. Wspomnianą witaminę D należy suplementować, gdy mamy mniejszy dostęp do słońca, ale pamiętajmy, że witaminy i mikroelementy dostarczamy do naszego organizmu także poprzez odpowiednią dietę.
Każda suplementacja powinna być konsultowana z lekarzem, który dobierze odpowiednie dawki na podstawie wywiadu i wyników badań.
