Krzyk, złość, rękoczyny, wyzwiska – to tylko niektóre z przejawów agresji. Ale czym ona tak właściwie jest? Jakie rodzaje agresji można wyróżnić i czy można postawić znak równości między agresją a przemocą?
Spis treści
Agresja czy przemoc?
Słowo agresja często używane jest zamiennie z przemocą. Nie są to jednak zupełnie pokrywające się zjawiska. Przemocą nazywamy celowe działania, które wprost naruszają wolność osobistą innego człowieka. Opierają się one na dominacji oraz sile oprawcy i uległości ofiary. Już na pierwszy rzut oka widać, że przemoc opiera się przewadze sprawcy. W przypadku agresji, siła ataku może być zrównoważona. Jej wybuch może, ale nie musi objawiać się przemocą. Czasami agresja kończy się na wzajemnych utarczkach słownych.
Dowiedz się więcej o przemocy >>
Definicja agresji
Skupmy się zatem na definicji agresji oraz tym, jak właściwie określają ją specjaliści.
Agresja – zachowanie ukierunkowane na zadanie cierpienia innemu człowiekowi, który motywowany jest do jego uniknięcia (Wojciszke, Psychologia Społeczna, 2021).
Aktem agresji określa się zachowanie, którego celem jest wyrządzenie innej osobie szkody lub przykrości. Nie należy jednak mylić agresji z napadem złości czy szału. Owszem, mogą one występować w tym samym momencie, ale wybuch złości nie musi być przecież kierowany w stosunku do innej osoby. Osoba targana silnymi emocjami może zdemolować mieszkanie lub krzyczeć w przestrzeń, a to agresja kierowana jest w stronę drugiej osoby (albo zwierzęcia).
Rodzaje agresji
Jak w większości zagadnień, tu także można wskazać kilka rodzajów podziałów. W przypadku agresji zależą one od tego, jak jest manifestowana, jaki jest jej cel albo w którą stronę jest skierowana.
Agresja a jej cel i punkt zapalny
Przyjmując kryterium podziału, jako celowość działania i to, co ją napędza. Można wskazać agresję:
- wrogą – głównym jej celem jest cierpienie ofiary, a jej motorem jest gniew,
- reaktywną – tu także celem jest zagadanie cierpienia drugiej osobie, ale agresja jest nieplanowaną reakcją na jakieś wydarzenie,
- instrumentalną – cierpienie ofiary jest jedynie swego rodzaju instrumentem, który ma pomóc osiągnąć jakiś cel (np. porwanie dla okupu, rabunek).
Typy agresji a jej forma
Innym podziałem jest ten, który opiera się na formie manifestacji agresji, czyli jej formie. Wśród nich znajdziemy:
- fizyczną – zachowania, które wyrządzają szkodę innej osobie lub zwierzęciu,
- słowną lub werbalną – wyzwiska, obrażanie, kpienie lub groźby kierowane pod adresem drugiej osoby,
- bierną (inaczej pasywna agresja) – manipulacja, próba zranienia nie wprost, zakamuflowana agresja, ale działania mają na celu sprawienie przykrości lub zranienie,
- wyobrażeniowa – fantazjowanie o agresji wobec jakiejś osoby, które wcale nie musi się kiedyś ziścić.
Kierunek agresji
Mimo tego, że definicja zakłada zadanie cierpienia lub sprawienie przykrości innej osobie, czasami wyróżnia się też agresję wobec własnej osobie. Nazwana jest ona agresją wewnętrzną, a jej przejawem może być okaleczanie się, próba samobójcza lub agresywne myśli.
Agresja zewnętrzna jest natomiast klasycznym ujęciem pojęcia, czyli działaniami skierowanymi wobec kogoś innego.
Na czym polega bierna agresja?
Najczęściej agresja pociąga za sobą słowne obelgi lub przemoc fizyczną. Zdarza się jednak, że trudno jest uchwycić konkretny jej przejaw. To tzw. bierna agresja, która sprawia dyskomfort, rani, jest nieprzyjemna, ale właściwie nie jest mocno manifestowana. Bardzo często pojawia się w związku, stosowana jest przez partnera lub partnerkę.
Co może być przykładem pasywnej agresji? Ano na przykład cisza i milczenie. To takie karanie nieodzywaniem się, które ma zbudzić w drugiej osobie np. poczucie winy. Działanie pasywno-agresywne może objawiać się również fałszywie składanymi obietnicami, sarkazmem lub przerzucaniem winy. Może być też celowym sabotowaniem innej osoby – np. niepoinformowaniem jej o ważnej wiadomości.
Przykładem może być np.:
- “oo, kupiłaś te buty, które były modne w tamtym sezonie”,
- “doceniam brak kompleksów, ja przy takiej figurze nie odważyłabym się tego założyć”,
- “faktycznie, jesteś taka zabawna”.
Czy świat jest coraz bardziej agresywny?
Agresja jest jednym z poważniejszych problemów społecznych. Istnieje przekonanie, że jej przejawy są coraz częstsze i bardziej dotkliwe. Badacze psychologii społecznej zwracają jednak uwagę na fakt, że na przestrzeni wieków, a nawet dziesięcioleci aktów agresji jest coraz mniej. Owszem, jest to zjawisko powszechne i niemal codzienne, ale dane pokazują, że wcale nie jest tak źle, jak nam się wydaje. Dlaczego?
Zmieniły się nasze oczekiwania, potrzeby i wymagania. Coraz więcej zauważamy i z wieloma rzeczami się nie zgadzamy, co może powodować złudne poczucie większej agresywności. Np. jeszcze kilkanaście lat temu klaps był w Polsce czymś normalnym, dzisiaj (na szczęście!) jest coraz bardziej potępiany. Jesteśmy bardziej wyczuleni na krzywdę innych, a więc każda informacja o agresji wywołuje większe emocje.
Przeczytaj inne publikacje o tematyce psychologicznej >>
Źródło:
Wojciszke B., Psychologia społeczna, Warszawa 2021
