Przemoc nie jest jedynie pojedynczym aktem agresji, to cykliczny proces, który z czasem przybiera na sile. Można wskazać trzy etapy cyklu przemocy w relacji. Na czym polegają te fazy i jak je rozpoznać? Czy pojednanie zawsze jest równoznaczne z końcem przemocy?
Spis treści
Przemoc domowa i doświadczenia maltretowanych kobiet
Twórczynią teorii cyklu przemocy jest amerykańska psycholożka dr Leonore E. Walker, która ma wieloletnie doświadczenie w pracy z maltretowanymi kobietami. “Cykle przemocy” są efektem opracowania około 1500 wywiadów przeprowadzonych z kobietami doświadczającymi przemocy domowej. Na ich podstawie dr Walker zaobserwowała pewien schemat, wzorzec zachowań, który pojawia się w przemocowej relacji.
Warto przypomnieć samą definicję tego zjawiska:
przemoc – celowe działania, które naruszają wolność osobistą drugiej osoby, mechanizm opiera się na sile oraz dominacji sprawcy i uległości ofiary
Przejawy przemocy opierają się na podobnym zestawie cech:
- działania rozwijają się i eskalują,
- akty przemocy powtarzają się cyklicznie,
- relacja opiera się na nierównowadze sił,
- można wskazać sprawcę i ofiarę.
Dowiedz się więcej o przemocy i rodzajach przemocy >>
Pamiętaj, że to sprawca przemocy odpowiedzialny jest za krzywdy, które wyrządza. Ofiara nie ponosi winy za jego zachowanie! Jeśli jesteś ofiarą przemocy, pomocy możesz szukać m.in. na Niebieskiej Linii >>
Cykle przemocy
Cykl przemocy to pojęcie pojawiające się najczęściej w kontekście przemocy domowej. Teoria ta znajduje jednak uniwersalne zastosowanie, mimo tego, że powstała na kanwie przemocy w rodzinie. Wg jej założeń można wyróżnić 3 fazy:
- narastanie napięcia,
- ostra przemoc,
- miesiąc miodowy.
Dlaczego można powiedzieć, że jest to cykliczny proces? Po fazie trzeciej, która jest najkrótsza, na nowo rozpoczyna się faza pierwsza. Niestety, najczęściej ofiara odczuwa nasilone zjawisko, a każdy kolejny cykl jest jeszcze drastyczniejszy.
Faza narastania napięcia
Pierwszą fazę w cyklu przemocy określa się mianem narastania napięcia. W tym czasie pojawia się coraz więcej konfliktów, a spięcia wywołują nawet niewielkie szczegóły. Sprawca jest drażliwy, spięty, poirytowany i agresywny, niezwykle łatwo wytrącić go z równowagi. Można zauważyć, że przestaje panować nad swoim gniewem, nierzadko częściej sięga po alkohol, narkotyki lub inne używki.
Ofiara stara się opanować sytuację, łagodzić konflikty i uciekać od zagrożenia. Stopniowo wpada w apatię, odczuwa niepokój i podświadomie wyczekuje kolejnej kłótni. U ofiary mogą pojawić się też zaburzenia psycho-somatyczne. Mimo braku wyraźnego powodu odczuwa np. bóle brzucha i głowy, nudności, traci apetyt i nie może spać.
W tej fazie wyraźnie czuć napięcie, które powoli zaczyna dominować w relacji.
Faza ostrej przemocy
Drugą fazą nazywamy czas ostrej przemocy. Konflikty nie kończą się już tylko na obrażaniu i potyczkach słownych, sprawca wybucha i rozładowuje swój gniew. Ofiara nie jest w stanie załagodzić sytuacji, powstrzymać huraganu agresji. Często dochodzi do aktów przemocy fizycznej, które kończą się uszkodzeniem ciała ofiary. Przemoc psychiczna też przybiera na sile, sprawca jeszcze mocniej kontroluje, szantażuje i poniża ofiarę. Konflikt wybucha w związku z mało istotnym faktem lub w ogóle nie potrzebuje punktu zapalnego.
Ofiara stara się za wszelką cenę zakończyć kryzys – przeprasza, uspokaja i poddaje się przemocy. Jest przerażona, bezsilna i bezradna, traci nadzieję na lepsze jutro. Często pojawia się u niej apatia, depresja a nawet myśli samobójcze. Ogarnia ją niemoc, nie wie już, jak się bronić, jest jej wszystko jedno.
Faza miesiąca miodowego
Ostatni etap cyklu przemocy to tzw. miesiąc miodowy. Nazwa nawiązuje do wyjątkowego czasu po ślubie lub okresu z początku związku. Faza ta zaczyna się, gdy sprawca wyładuje swoje emocje, a następnie orientuje się, że przekroczył granicę. Może być to związane z dotkliwym pobiciem, skrzywdzeniem dziecka, próbą samobójczą lub realną możliwością odejścia ofiary (wyprowadzka, dokumenty rozwodowe itp.).
Sprawca przeprasza ofiarę, obiecuje poprawę i żałuje za swoje zachowanie. Staje się zupełnie innym człowiekiem – nie jest agresywny, nie pije, przejmuje większą część obowiązków domowych. Głośno mówi o tym, że nie był sobą, nie wie dlaczego to zrobił i przekonuje, że przecież nie jest zły.
Ofiara czuje miłość, akceptację, ciepło i sympatię sprawcy. Wszystko wraca do stanu sprzed pierwszego aktu przemocy, relacja wygląda na zdrową i udaną. Często jest to też moment cofnięcia decyzji o rozwodzie, odejściu, wyprowadzce. Ofiara wierzy, że przemoc już się nie powtórzy, tłumaczy i usprawiedliwia zachowanie sprawcy.
Serial Netflix – Sprzątaczka (Maid)
Fazy cyklu przemocy oraz to, jak trudno wyrwać się z tej sytuacji, dobrze obrazuje serial Netflixa “Sprzątaczka”. Główna bohaterka jest ofiarą przemocy psychicznej i ekonomicznej, po eskalacji konfliktu ucieka wraz z córką i staje się bezdomna. Następnie trafia do schroniska dla kobiet, znajduje pracę, jako sprzątaczka i zaczyna walkę o lepsze jutro dla siebie i swojej córeczki. Niestety, przechodzi wszystkie fazy cyklu przemocy, wracając do punktu wyjścia. Nie poddaje się jednak i znowu próbuje przejąć kontrolę nad swoim życiem…
W serialu pokazane są także inne przykłady kobiet, które wielokrotnie uciekały od oprawców, a następnie wracały, próbując po raz kolejny naprawić relację. Można dokładnie prześledzić cały cykl przemocy i niemal poczuć napięcie, stres i bezradność towarzyszące bohaterom. W tle pojawia się uzależnienie, przemoc fizyczna oraz brak wsparcia ze strony najbliższych.
Zmiana natężenia i trwania cyklu przemocy
Cykl przemocy to zjawisko cykliczne, powtarzające się – rzadko zdarza się, aby była to sytuacja jednorazowa. Po fazie miesiąca miodowego wszystko zaczyna się od początku, a sprawca na nowo rozpoczyna fazę narastania napięcia. Niestety, najczęściej kolejny cykl przybiera na sile, a sprawca jest jeszcze okrutniejszy w swoich działaniach.
Z czasem skraca się też czas trwania miesiąca miodowego, a wydłużają się dwie pierwsze fazy. Jeśli sytuacja ta ciągnie się latami, ostatecznie zanika okres miesiąca miodowego. Cykl przemocy skraca się do dwóch faz, a relacja opiera się już jedynie na zrachowaniach przemocowych.
Przeczytaj także: ON SIĘ NIE ZMIENI. ON CIĘ KIEDYŚ ZABIJE. >
Źródła:
Strona internetowa dr Leonore E. Walker, www.drlenoreewalker.com
Strona internetowa Niebieskiej Linii, www.niebieskalinia.info
J. Helios i W. Jedlecka, Współczesne oblicza przemocy. Zagadnienia wybrane, Uniwersytet Wrocławski, 2017
M. Ciesielska, Rodzaje, formy i cykl przemocy w rodzinie, Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy, 2014
