Samobójcza śmierć nastolatka jest jednym z najbardziej szokujących, a zarazem tragicznych i traumatycznych zdarzeń. W takiej sytuacji odpowiedzi na wiele pojawiających się pytań szuka rodzina i przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości. Nierzadko w te działania angażowany jest również biegły psycholog sądowy, który pomaga wykluczyć lub wskazać przesłanki udziału osób trzecich. Jego ekspertyza pozwala też przybliżyć motywy śmierci samobójczej.
Przeczytaj także: Myśli samobójcze – jak rozpoznać sygnały ostrzegawcze? >>
Ekspertyza psychologa i autopsja psychologiczna
Biegli psychologowie sądowi przygotowują ekspertyzę, która pomaga wyjaśnić okoliczności zdarzenia. Nie jest to jednak dokument orzekający o winie konkretnych osób, a jedynie wskazujący na ewentualny udział innych osób. Psycholog dokonuje autopsji psychologicznej, w której stara się odtworzyć sylwetkę zmarłego nastolatka. Pozwala ona określić czynniki ryzyka popełnienia samobójstwa. Celem takiej opinii psychologa jest też pokazanie, jaką rolę mogły odegrać różne czynniki sytuacyjne, wewnętrzne lub zewnętrzne.
Gdzie szukać śladów samobójstwa nastolatka?
Działania psychologa oparte są na teorii, że każdy z nas pozostawia po sobie pewne ślady, które mogą dać obraz sytuacji. Nawet wtedy, gdy nie można już ich namacalnie skonfrontować z daną osobą. Gdzie w takim razie można znaleźć te ślady? Należy zacząć od przeanalizowania aktów sprawy, a następnie określić z kim przeprowadzić pogłębione wywiady oraz gdzie mogą znajdować się ważne wskazówki.
Wywiady przeprowadza się najczęściej z: rodzicami i innymi członkami rodziny, pedagogami, nauczycielami, księżmi, trenerami, przyjaciółmi, kolegami czy znajomymi. Pozwalają one przybliżyć stan zdrowia fizycznego i psychicznego oraz funkcjonowania procesów poznawczych zmarłego nastolatka. Warto przyjrzeć się również zdjęciom, świadectwom, dyplomom czy książeczce zdrowia. Niezwykle istotne są też wytwory osobiste zmarłego takie, jak: zapiski w zeszytach szkolnych, listy, pamiętniki a nawet rysunki. Ważnym źródłem informacji jest też zawartość komputera oraz telefonu. Można sprawdzić tam, z kim komunikował się zmarły, jakie wiadomości dostawał, na jakich forach się udzielał lub jakich informacji poszukiwał w sieci. Bardzo ważny jest także list pożegnalny, jeśli zmarła osoba pozostawiła taki dokument.
Analiza skupia się szczególnie na okresie przed śmiercią i okolicznościach zdarzenia
Psycholog odtwarzający sylwetkę zmarłego nastolatka zwraca szczególną uwagę na ostatni okres przed śmiercią, aby dostrzec przeważający wpływ konkretnych czynników na jego decyzję. Przydatna może okazać się też koncepcja syndromu przedsamobójczego Ringela, wg której samobójstwo poprzedzają pewne objawy (np. uczucie lęku, osadzenia, depresja, zmiana systemu wartości, mniejsze znaczenie dotychczasowych relacji społecznych).
Ostatecznie psycholog dokonuje też dokładnej analizy okoliczności śmierci. Pozwala ona określić m.in. to czy zdarzenie zostało skrupulatnie zaplanowane, czy było impulsywne, czy i jak sprawca przygotował narzędzia i środki do samobójstwa, a także czy dopuszczał możliwość uratowania, czy uniemożliwił innym przeszkodzenie w samobójstwie.
Ekspertyza ta pozwala ustalić lub wykluczyć motyw samobójczy oraz wskazać osoby, które mogły w jakiś sposób przyczynić się do tej tragicznej decyzji.
Przeczytaj inne publikacje o tematyce psychologicznej >>
Źródło:
Jaśkiewicz-Obydzińska, T., & Wach, E. (2018). Psychologiczna ekspertyza sądowa w sprawach dotyczących samobójstwa dzieci i nastolatków. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 17(3), 75-85.
